Αρχιτεκτονική - Ιστορικά Κτήρια

Το κάστρο των Ιωαννίνων με τα κτίρια κυρίως της ύστερης οθωμανικής περιόδου, χτισμένο το 528 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, είναι μία ολόκληρη πολιτεία από μόνο του. Μέσα στα τείχη αυτής της πολιτείας προόδευσε η πνευματική ζωή της πόλης και συνεχίζει να προοδεύει μέχρι σήμερα.

Το κάστρο των Ιωαννίνων σε μεταφέρει σε άλλη εποχή. Θρύλοι, μύθοι και παραδόσεις ζώνουν τον επισκέπτη, τον πιάνουν από το χέρι και τον συνοδεύουν, την ώρα που περιηγείται στην παλιά πόλη, την ώρα που τα περίτεχνα τζαμιά εναλλάσσονται με ανήλιαγα μπουντρούμια…

Το κτίριο που σήμερα φιλοξενεί το Δημαρχείο των Ιωαννίνων, κτίστηκε το 1938 για τη στέγαση του τοπικού υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας. Στην πολύχρονη ιστορία του το κτίριο, χρησιμοποιήθηκε κατά καιρούς ως κατάλυμα υψηλών προσώπων, ως επιστημονική λέσχη και ως χώρος της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης, για να παραχωρηθεί τελικά στο Δήμο Ιωαννιτών. Είναι έργο του μεγάλου αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου.

Το κτίριο της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας είναι αποτέλεσμα μιας εργώδους προσπάθειας δέκα ετών,(1927-1937),του τότε Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνος Βλάχου.

Η θεμελίωση του συγκροτήματος έγινε το 1930 και τα εγκαίνια του στις 8 Νοεμβρίου 1938, εορτή των ευεργετών αδελφών Ζωσιμάδων. Μελετητής του κτιρίου ήταν, και πάλι, ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος, και επιβλέπων μηχανικός ο Περικλής Μελίρρυτος.

Η Στοά Λούλη κτίστηκε το έτος 1875 και οι αψίδες στην είσοδο της μεταφέρθηκαν από την Ιταλία. Αρχικά η στοά λειτούργησε ως χάνι, στο οποίο κατέλυαν οι άνθρωποι από τα χωριά, όταν παρέμεναν στα Γιάννινα.

Σιγά σιγά το χάνι έγινε σημείο - κόμβος, όπου συγκεντρώνονταν άνθρωποι από όλη την Ήπειρο, για να ξεκινήσουν το μεγάλο, για την εποχή, ταξίδι τους στην Αθήνα. Η συνεχής κίνηση τόσων ανθρώπων είχε σαν αποτέλεσμα την μετατροπή της στοάς, σε εμπορικό κέντρο της εποχής.

Ο ναός του Αγίου Νικολάου Κοπάνων, βρίσκεται βόρεια από την πόλη των Ιωαννίνων, κοντά στη Λιμνοπούλα, στην βόρεια έξοδο της πόλης, στο δρόμο για το Πέραμα. Στην περιοχή αυτή παλαιά συνήθιζαν οι γυναίκες να πλένουν τα ρούχα και κοπανούσαν τις βελέντζες στο νερό, για αυτό και ο ναός πήρε την προσωνυμία των Κοπάνων.

Η Καπλάνειος Σχολή κτίστηκε το 1926 και συγκαταλέγεται στα άριστα δείγματα της νεοβυζαντινής τεχνοτροπίας. Δημιουργός της ο Περικλής Μελίρρυτος στην εποχή της ωριμότητάς του. Το σχολικό συγκρότημα φέρει το όνομα του εθνικού ευεργέτη Ζώη Καπλάνη(1736-1806). Σήμερα στο κτίριο στεγάζονται δημοτικά σχολεία και νηπιαγωγεία.

Βρίσκεται στο κεντρικότερο σημείο της πόλης και αποτελεί ένα επιτυχές μείγμα νεοκλασικού, μεσογειακού και ανατολίτικου ρυθμού με χαρακτηριστικές κρήνες να καλύπτουν τις τέσσερις πλευρές του. Ο Οσμάν Πασάς ο Κούρδος, βαλής και γενικός διοικητής Ηπείρου και Νοτίας Αλβανίας από το 1897 έως το 1905, θέλοντας να γιορτάσει το Ιωβηλαίο του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμήτ Χάν αποφάσισε να αναγείρει αναμνηστικό πύργο επιστρατεύοντας για αυτό το σκοπό τον αρχιτέκτονα Περικλή Μελίρρυτο ο οποίος χρησιμοποίησε για την κατασκευή κτίστες και λιθοξόους της Κόνιτσας, της Καστάνιανης και της Βούρμπιανης.

Βορειοδυτικά του τζαμιού, βρίσκεται το μνημείο που φιλοξενεί τους τάφους του Αλή πασά και μιας από τις συζύγους του.

Πρόκειται για μνημείο ορθογώνιας κάτοψης, που είναι χωρισμένο σε δύο τμήματα. Στο πρώτο βρίσκονται οι τάφοι. Αναμφίβολα, η αρχική κατασκευή του τάφου, όπου βρισκόταν το ακέφαλο σώμα του Αλή, ήταν ιδιαίτερα μεγαλόπρεπη και εντυπωσιακή. Το υπάρχον σιδερένιο κιγκλίδωμα , αποτελεί απομίμηση του αυθεντικού σφυρήλατου κιγκλιδώματος, που σώζονταν ως το 1940 περίπου.

Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, κτισμένο από την οικογένεια Καππά στις αρχές του 20ου αιώνα και είναι το μοναδικό από τα ιδιωτικά κτίρια του Περικλή Μελίρυττου που σώζεται σήμερα. Ο μεσογειακός χαρακτήρας του οφείλεται στα ελαφρότερα στοιχεία του. Ο σημερινός ιδιοκτήτης ο διακεκριμένος γιατρός Δημήτριος Παρλαπάς διατήρησε τον αυθεντικό εσωτερικό διάκοσμο και τη αρχική του επίπλωση. Τέλος το χαρούμενο αυτό κτίριο έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο αρχιτεκτονικό μνημείο και έργο τέχνης.

Είναι ένα από τα πολλά κτίσματα εβραϊκής ιδιοκτησίας που σώζονται. Κτίστηκε το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα από τον Δαβιτζών Λεβή, που ήταν στρατιωτικός χειρουργός. Το κτίριο στέγασε για πολλά χρόνια ιδιωτικό εκπαιδευτήριο και γι’αυτό είναι γνωστό με το όνομα ‘’Λύκειο’’.

 

Τυπικό εβραϊκό κτίριο του 19ου αιώνα, που σήμερα κατοικείται. Η οδός Κουντουριώτη, στην οποία βρίσκεται το κτίριο, καθώς και η οδός Γιοσέφ Ελιγιά, ήταν οι δρόμοι, στους οποίους κατοικούσαν κυρίως Εβραίοι.

 

Το κομψό αυτό μέγαρο είναι γνωστό στους Γιαννιώτες ως η ‘‘παλαιά Εμπορική Σχολή’’. Είναι ένα περίοπτο και πολύ ενδιαφέρον κτίριο με έντονα νεοκλασικά γνωρίσματα. αλλά και με φανερή τη γαλλική επίδραση.

Κτίστηκε στη δεκαετία του 1870 ως κατοικία του βαλή του βιλαετίου των Ιωαννίνων. Πρόκειται για όμορφο οικοδόμημα με εντυπωσιακό αέτωμα, μεγάλο εξώστη στην πίσω πλευρά του, κορνιζώματα στα παράθυρα και συμπαγή περίτεχνα κιγκλιδώματα.

Στις 17 Φεβρουαρίου 1902 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος στον οποίο χαράχτηκε η επιγραφή: <<ΕΥΑΝΔΡΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΑΙΔΕΣ ΤΟΙΣ ΕΥΕΡΓΕΤΑΙΣ ΖΩΣΙΜΑΔΑΙΣ ΑΙΕΝ ΕΥΓΝΩΜΟΝΕΣ ΤΟΝΔΕ ΘΕΜΕΛΙΟΝ ΛΙΘΟΝ ΤΗΣ ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΣΧΟΛΗΣ ΚΑΤΕΘΕΝΤΟ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ 1902 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 17 ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ Π.ΜΕΛΙΡΡΥΤΟΣ>>.

Το σεμνό, διακριτικό και ήρεμο νεοκλασικό κτίριο που βρίσκεται στον Κουραμπά, δίπλα στο Ξενία, είναι έργο του Σιγισμόνδου ΜινέΪκο.

Όταν το 1885 τοποθετήθηκε βαλής του σαντζακιού Ηπείρου και Αλβανίας ο Χιβζή Πασάς, γιαννιώτης στην καταγωγή, που άφησε εποχή για τον αδέκαστο χαρακτήρα και τα φιλάνθρωπα αισθήματά του, διαπίστωσε την έλλειψη σοβαρής ιατρικής περίθαλψης στην περιοχή.

Το Νεοκλασικό κτίριο, έργο του Περικλή Μελίρρυτου και ίσως το πρώτο χρονικά από της εγκατάστασής του στα Γιάννινα. Η Σχολή αναγέρθηκε με δαπάνη της εκ Ζαγορίου ευεργέτιδας Αγγελικής Παπάζογλου. Η Παπαζόγλειος Υφαντική Σχολή σήμερα δεν λειτουργεί και το κτίριο της εξυπηρετεί διδακτικές ανάγκες της πόλης. Το μέγαρο είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο ιστορικό μνημείο.

Είναι το μεγαλύτερο, σε επιφάνεια και όγκο, κτίριο των Ιωαννίνων. Η κατασκευή του πέρασε από πολλές περιπέτειες. Άρχισε να κτίζεται το 1935 σε σχέδια της γιαννιώτισσας αρχιτέκτονας Ερικαίτης Ιωαννίδου (1910-1984).

Το κτίριο της Νομαρχίας βομβαρδίστηκε το 1940 και για πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο παρέμεινε ερείπιο. Άρχισε να ξανακτίζεται αργότερα και τελείωσε μόλις το 1960. Το 1970 προστέθηκε και τρίτος όροφος σε παραδοσιακό γιαννιώτικο ρυθμό, που έρχεται όμως σε αντίθεση με το λιτό και αυστηρό νεοκλασικό ύφος του αρχικού κτιρίου.

Το Μέγαρο Σουφαρήδων (ιππέων) – «Σουφαρί Σαράϊ» κτίσθηκε εντός μεταξύ των ετών 1815 και 1820 από τον Αλή Πασά μαζί με τα τείχη του Κάστρου. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κτίρια στρατωνισμού της περιόδου. Το εντυπωσιακών διαστάσεων κτίριο βρίσκεται απέναντι από το Τουρκικό Λουτρό, έξω από τη βορειοανατολική Ακρόπολη του Κάστρου.

Η Στοά κτίστηκε μετά τον εμπρησμό των Ιωαννίνων το 1869, κατά τον οποίο καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος της παλιάς Γιαννιώτικης αγοράς.

Τα μαγαζιά που στεγάζονταν στο εσωτερικό της ήταν κτισμένα με πέτρα και έφεραν καμαρωτές πόρτες από χοντρά σιδερένια πορτόφυλλα, μεγάλα παράθυρα και υπόγειες αποθήκες.

Το κτήριο ανεγέρθη πιθανώς από τον Αλή Πασά κατά τα έτη 1815-1820. Είναι ένα από τα σημαντικότερα σωζόμενα κτήρια στο χώρο της νοτιοανατολικής ακρόπολης (Ιτς Καλέ) του Κάστρου και αποτελούσε μία από τις εστίες του οθωμανικού οχυρωματικού συγκροτήματος.

Το Δημοτικό Εθνογραφικό Μουσείο Ιωαννίνων βρίσκεται μέσα στο κάστρο και στεγάζεται στο τζαμί του Ασλάν πασά που κατασκευάστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα (πιθανώς το 1618) από τον Ασλάν Πασά, ο οποίος ηγεμόνευσε στα Γιάννινα κατά το διάστημα 1600 – 1612.

Κτίστηκε στη θέση όπου σύμφωνα με την παράδοση υπήρχε τη βυζαντινή εποχή ο ναός του Αγίου Ιωάννη.

Το Τζαμί του Ασλάν Πασά υπήρξε ο πυρήνας ενός μεγάλου θρησκευτικού – εκπαιδευτικού συγκροτήματος, από το οποίο σήμερα σώζεται ο ομώνυμος Τουρμπές (Μαυσωλείο), ο Μενδρεσές (ιεροδιδασκαλείο) και τα Μαγειρεία (εστία).

Το Τζαμί του Βελή-πασά ή Τσιεκούρ-τζαμί βρίσκεται στη νότια πλευρά του λόφου των Λιθαριτσίων, στον μέσο περίπου μεγάλης ακάλυπτης έκτασης που διαμορφώνεται από τις νοτιοανατολικές παρυφές του λόφου και από τις ανατολικές υπώρειες του κεντρικού υψιπέδου της «άνω πόλης».

Το Τζαμί της Καλούτσιανης βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της ομώνυμης συνοικίας της πόλης. Σύμφωνα με επιτοίχια επιγραφή (άγνωστη σήμερα) το Τζαμί κτίστηκε το 1740 από τον Χατζή Μεχμέτ–πασά, βαλή (διοικητή) των Ιωαννίνων, στη θέση ενός μετζίτ (οθωμανικός ναός χωρίς μιναρέ).

Σ’αυτό το σπίτι με τα έντονα στοιχεία της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής που συνδυάζονται αρμονικά με την τοπική παράδοση, έζησε πενήντα χρόνια ο πρωτομάστορας της Εταιρίας Ηπειρωτικών Μελετών, Κωνσταντίνος Φρόντζος (1904-1986), ο οποίος ανέλαβε το σχεδιασμό του κτιρίου.

Το κτίριο κτίστηκε το 1938 και κληροδοτήθηκε στην Εταιρία Ηπειρωτικών Μελετών για να στεγαστεί το Λαογραφικό Μουσείο.

Είναι το μεγαλύτερο, αντιπροσωπευτικότερο και διασημότερο από τα σωζόμενα αρχοντόσπιτα της πόλης. Έχει όλα τα τυπικά στοιχεία του τουρκο-γιαννιώτικου ρυθμού και θεωρείται άριστο υπόδειγμα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Το αρχοντικό τελείωσε στις 18 Μαΐου 1844 και κτίστηκε πάνω στα ίχνη του προϋπάρχοντος κτιρίου που αποτεφρώθηκε στην πυρκαγιά του 1820. Στην οικία έχουν φιλοξενηθεί κατά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων το 1913 ο πρίγκηπας και μετέπειτα βασιλιάς Γεώργιος ο Β’, ο διάδοχος Κωνσταντίνος αλλά και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος.

Το αρχοντικό του Πυρσινέλλα - της οικογένειας Μακρή είναι ορθότερο - κτίστηκε μεταξύ 1830 και 1840 στα ερείπια της κατεστραμμένης από την πυρκαγιά του 1820 προγενέστερης οικίας. Στην αρχική του μορφή περιβάλλονταν από ψηλούς, πέτρινους, τοίχους όπως όλα τα αρχοντόσπιτα των Ιωαννίνων. Το ιστορικό και καλλιτεχνικό αυτό διατηρητέο μνημείο, ανήκε στην οικογένεια Μακρή, παλαιών αρχόντων. Γενάρχης της επιφανούς οικογένειας είναι ο Διδάσκαλος του Γένους Βησσαρίων Μακρής (1635-1699).

Από τα πιο όμορφα μεγαλοαστικά σπίτια των Ιωαννίνων με νεοκλασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Η συμμετοχή αρχιτέκτονα στο σχεδιασμό του κτιρίου είναι προφανής και το όνομά του δεν διασώθηκε. Ιστορική ήταν η οικογένεια των κτητόρων. Εθνικός αγωνιστής ήταν ο δικηγόρος Γεώργιος Τζαβέλλας. Η κόρη του Ισμήνη χάρισε το σπίτι της στο Δήμο με ολόκληρη τη μεγάλη αξίας οικοσκεύη, ώστε να γίνει μουσείο γιαννιώτικης παραδοσιακής κατοικίας.

Στο κέντρο του Ιτς Καλέ και σε επαφή με το ναό των Αγίων Αναργύρων, βρίσκεται το κτίριο που είναι γνωστό από την προφορική παράδοση ως «Θησαυροφυλάκιο». Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό κτίσμα που πιθανότατα ανήκε στο ευρύτερο συγκρότημα του σεραγιού του Αλή πασά, λείψανα του οποίου βρέθηκαν σε απόσταση πολύ κοντινή, στα νότια του κτιρίου.

Το 1879 ο Ρασήμ Πασάς θεμελίωσε το κτίριο στο οποίο σήμερα στεγάζεται η VIII Mεραρχία, στη θέση που βρισκόταν άλλοτε το ανάκτορο του Μουχτάρ. Στο ιστορικό αυτό κτίριο, που ήταν γνωστό ως "Κονάκι", πάρθηκαν οι τελευταίες αποφάσεις για την χωρίς όρους παράδοση της πόλης στον ελληνικό στρατό, στις 20 Φεβρουαρίου του 1912.

Είναι ένα από τα επιτυχέστερα έργα του Μελίρρυτου. Πρόκειται για συμμετρικό διώροφο κτίριο με νεοκλασικά στοιχεία που αποτελεί κόσμημα για την πόλη. Το κτίριο αναγέρθηκε το 1905 από τον προοδευτικό πασά των Ιωαννίνων Οσμάν, τον Κούρδο. Στο μέγαρο αυτό, στεγάστηκε το πρώτο οθωμανικό Παρθεναγωγείο, (Μέση Αστική Σχολή Θηλέων),ενώ δίπλα του λειτουργούσε ήδη κατώτερο τουρκικό δημοτικό σχολείο.

Το Λουτρό βρίσκεται έξω από τη βορειοανατολική Ακρόπολη του Κάστρου, νότια της Βιβλιοθήκης. Είναι ένα από τα πρωιμότερα σωζόμενα οθωμανικά μνημεία στα Γιάννινα (αρχές του 17ου αιώνα). Φαίνεται ότι αντικατέστησε το εντοπισμένο βορειότερα βυζαντινό λουτρό.